Urtea klasiko batekin hasiko dugu: Xabier Amuriza bertsolari eta idazlearen Enaz banaz-ekin. Aurten hartu du plazetatik erretiroa bertsolaritzaren ikono handienetako honek, eta erabat literaturari emana bizi da gaur egun. 1999ean argitaratu zen lehenengoz Enaz banaz Amurizaren bertso-ibilbidearen errepaso gisa irakur daitekeen lan hau. Amuriza haurra ezagutuko dugu, Torreburuko umea, kasualitatez “bertsolari” izendatua, eta izendapen horrek ekarriko dizkion buruhausteak ezagutuko. Jabier gaztea ezagutuko dugu, seminarioan, klandestinoki bertsolaritza lantzen. Ezagutuko ditugu Don Jabier apaiz errebeldea, sotanarekin bertsotan, sotanarik gabe kartzelan… Amuriza txapeldun polemikoa ere aurkituko dugu orriotan, eta askoz Xabier gehiago ere bai; arragoa nola biderkatzen baita liburu honetako protagonista argia, langilea, sendoa, umoretsua, erraietakoa.

Alderdi askotatik da interesgarria lan hau: bertsolaritzaren ikuspegitik, dokumentu historiko moduan, hizkuntzari dagokionez, adierazgarritasunaren aldetik, literarioki, gure kulturaren inguruko gogoeta gisa… Eszena laburretan, erritmo biziz eta tonu maiorrean idatzia, zentzumenen eta adimenaren gozagarri da.

Euskal mundua, euskal kultura 50 urtean nola aldatu den ulertzen da liburua irakurri ahala. Duela mende erdiko ahotsak, usainak, soinuak, hitzak, eztabaidak, paisaiak… aurkituko dituzu orri-pasan. Irakurlearen adinaren arabea, diferentea izango da hitzon oihartzuna, baina nondik gatozen gogoraraziko digute, ezinbestean.

Zalantzarik gabe, gure kulturgintzako izen handienetako bat da Xabier Amurizarena, bertsogintzari emandako astinduaz eta irakaspenez gain, hor daude hizkuntzalari gisa egindako ekarpenak ere eta, nola ez, idazle, iritzi-emaile eta akuilatzaile gisa eginak ere bai.

Hona, liburuari buruzko jakingaiak eta Xabier Amurizaren inguruko beste zenbait lotura, haren ibilbide oparoaren lekuko:

–Kritikak
-Juan Luis Zabalan Sautrelan Enaz banaz liburuaz
–Anekdota eder bat
–“Plazetatik erretiroa hartu du maisuak”
–Berriako bideo-elkarrizketa, plazak utzi ostean

Abenduaren 13an poema-liburu bat izango dugu mintzagai Irakurri Matten, Tere Irastortzaren “Mundua betetzen zenuten”, hain zuzen. Idazlea bera ere bertaratuko zaigo bere poemez eta literatur ibilbide luzeaz hitz egitera.

Iaz ikusi zuen argia Mundua betetzen zenuten poemarioak. Irastortzak lau urte zeramatzan libururik plazaratu gabe. Eta orain badakit (2011) izan zen orduko hura, eta oraingoa bezala Pamielarekin atera zuen. Azken lan honetan heriotzak utzitako “arrastoak” modu poetikoan azaleratu ditu, “baina tragikotasunik gabe”. Ingurukoen galerak eta dolu-prozesuek badute tokirik liburuan; hala ere, tonua ez da inondik ere goibela, heriotzari buruz beste modu batera hitz egiteko eta pentsatzeko espazioa aldarrikatzen baitu Irastortzak.

Irastortzak 1980an idatzi zuen lehen poema liburua: Gabeziak. Harrez geroztik beste hamar heldu dira, azkeneko hau kontuan hartuz. Saiakeran eta zutabegintzan ere aritu izan da. Saiakeran Izendaezinaz (2008) liburua argitaratu du, eta bere hainbat saiakera laburrago ere argitaratu izan dira Argia-n, Jakin-en, Egan-en eta RIEV-en. Idazle gogokoenen itzulpenak egin izan ditu, hala nola, Marina Tsvietaieva, Edmond Jabes, Maria Manent edota Karmele Igartuarenak.

Gustu baduzue, abenduaren 13an elkartuko gara, 18:00etan, Alondegiko Moila gelan.

Hona, dagokigun liburuari buruzko informazio osagarria:

–Kritikak
–Euskadi Irratian egindako elkarrizketa.
–Hitzen Uberan-en elkarrizketa.
–Sautrelako elkarrizketa.
-Aurkezpeneko bideoak eta beste zenbait dokumentu, Pamielaren orrian.

Azaroko saioan Euskal Herriko pentsalari handi baten azken liburua izango dugu aztergai: Joxe Azurmendiren “Barkamena, kondena, tortura”. 

Gure bizigiro politikoan egunero entzuten ditugun kontzeptuei buruz ari da Azurmendi liburu honetan; ez, baina, eslogan berak behin eta berriz errepikatuz gure belarriak zulatu eta burmuinak nahieran moldatzeko, ezpada ideia horien sakoneko esanahiak aztertu eta ur lohi horien iturri zaharrak argitzeko. Damua, barkazioa, garaile eta garaituak, esijentzia etikoak, bizikidetzarako baldintzak, erru kolektiboa, helburu eta bitartekoen zilegitasuna, bortxaren kondena bezalako leloak haztatu ditu egileak, alea eta lastoa bereiziz eta jantzi demokratikoz saldu nahi dizkiguten errezeta totalitarioak salatuz. Azken urteetan idatzitako hiru saiakera labur bildu dira lan honetan, eta hiruretan ere hari bat: garai batean Eliza bezala, gaur egun Estatua ari dela bihurtzen gure kontzientzien kontrolatzaile zuzen eta zorrotza, komunikabide lagunen eta ustezko intelektualen kolaborazio ezinbestekoz.

Hemen duzue liburuari buruzko material osagarria:

–Aurkezpeneko bideoa1 / bideoa 2
–Kritikak
-“Euskara, estatugintza eta naziogintzaren erdian” jardunaldia
–Berriako albistea

Urriaren 11an Zarautzen bizi zen idazle oriotarra izango dugu bisitan, “Zu” liburu entzutetsuaz gurekin jarduteko. Zalantzarik gabe, iazko argitalpen laudatuenetariko bat izan zen “Zu”, balore literario ikaragarriko liburua izateaz gain, giza-kondizioaren muin-muina ukitzen duen narrazioa jostea lortu baitu autoreak: heriotzari, beldurrari, maitasunari, ausardiari, amorruari… hitzak jarriz eta gehituz gogoeta, pentsamendua, poetika, filosofia.

2012ko uztailaren 19an aldatu zen betiko liburu honetako protagonisten bizitza. Narratzailearen emazteak pankreako minbizia du. Orduantxe sortzen da “Zu”. “Heriotzaren ezinbestekotasuna bizitzaren liluraz hesitu nahi agonikoa” dela irakur dezakegu liburuaren kontrazalean. Baina irakurle honek diotsue lilura gailentzen dela ororen gainetik, eta autoreak deio zuen bezala Ars vivendi bat garatu duela orriotan, bizitzaren arteari buruzko kantu ederra, zinez.

Segidan duzue material osagarria, hura baliatu nahi izatera:

–Kritikak
–Bideo-elkarrizketa laburra
–Aurkezpeneko bideoa
–“Oinazeaz: esan ezin denik gabe” erreportajea
–Elkarrizketa Euskadi Irratian

Kaixo, irakurle!!!
Udako geldialdiaren ondoren,  irakurketa konpartituaren esperientzia atseginari ekingo diogu berriro irailean. Ramon Saizarbitoriaren “Lili eta biok” izan dugu esku artean azken asteotan, eta irailaren 13an eleberri mardula izango dugu taldean mintzagai Irakurri Matte irakurle-taldean.

Liburu bat gehiago da Lili eta biok Ramon Saizarbitoriaren ibilbide luzean. Hamabigarren nobela, zehazki. Baina, era berean, liburu berri bat da, bere ezaugarri propioak dituena, nahiz eta zenbait osagai errepikatu dituen, baita zenbait mekanismo ere bere sortze prozesuan.

Hamaika pauso mardula plazaratu ondotik (1995), Bihotz bi. Gerrako kronikak (1996) kaleratu zuen bezalatsu, «arinagoa, kapitulurik gabea, umoretsu-edo…», Martutene lan luzearen ostean (2012) ekarri du plazara Lili eta biok (Erein). «Liburu bat bukatzen duzunean badago depresio post-partum hori, eta batek ez daki zer egin. Hutsune bat nabari dut, ur sakonetan sartzeko beldurra ere bai. Gauza arinagoak idazteko gogoa. Eta hala ekin nion langintzari», aitortu zuen egileak. Hari desberdinak atera zitzaizkion bidera. «Garai batean emakumeek idazten zuten literatur pornografiko arina irakurtzen hasi nintzen, eta ipuin batzuk idatzi nituen erotismo hori modu komiko edo barregarri batean azalduz». Alegia, «idazle neurotikoa mundu horretan irudikatuz, erotismoan, pornografian, perbertsioan. Freudek esaten baitzuen neurosia perbertsioaren negatiboa dela, neurotikoarentzat perbertsoa izatea zaila izaki». Narrazio horietako batekin «gusturago» sentitu zen Saizarbitoria, eta hari horri tiraka «luzatu» egin zuen kontaketa. Bidera atera zitzaion beste hari mutur bat, errepikatu asmo zuen beste mekanismo bat, «gazteentzako zerbait egiteko beharra edo gogoa» izan zen.

Izatez, Kandinskyren tradizioa-rekin (2003) hurbildu zen aurrenekoz gazteen unibertsora Saizarbitoria. «Liburu hark jaso zuen oihartzuna niretzat eragingarriagoa izan zen, atseginagoa egin zitzaidan, pertsona heldu baten erreakzioa jasotzea baino. Nahiago nuke gazteren batek irakurriko balu, eta baliagarri balitzaio. Gazte batekin elkarrizketa hipotetiko bat izateko nahia ere sartu zitzaidan. Gazteekin komunikatzeko behar bat ere badago lan honen atzean».

Lortu duen, ez duen, hilaren 13an eztabaidatuko dugu, 18:00etan Alondegian. Zatozte!!!

Hemen duzue liburuaren inguruko material osagarria:

–Kritikak
–Aurkezpeneko bideoa
–Estekak:

• “Gazteentzako ere” izatea nahi lukeen liburua plazaratu du Ramon Saizarbitoriak: ‘Lili eta biok’
  
• Geruzaz geruza eraiki du Ramon Saizarbitoriak ‘Lili eta biok’
• “Banuen gazteentzako zerbait idazteko beharra” BIDEOAK (Uberan)

Ekainarekin batera, eta irakurle-taldearen ikasturtea ixteko, Paul Auster idazle estatubatuarraren Sunset Park eleberria irakurriko dugu. Oskar Aranak euskaratu zuen lana, eta Alberdania etxeak plazaratu, 2010ean. Urte horretan argitaratu zen jatorrizkoa ere.

Autoreari buruz: 1947an jaio zen Paul Auster, New Jerseyn. Hala ere, New York hirira joan zen unibertsitateko ikasketak egitera, Columbia unibertsitatera, eta orduz geroztik, hiri horretan bizi da. Ez da xehetasun hutsala, izan ere, New York hiriak sekulako garrantzia eta presentzia dauka Austerren lanetan. Gaztaroan, Frantzian ere bizi izan zen, Parisen, 4 urtez. 1974an itzuli zen jaioterrira, eta hantxe geratu.

1985ean argitaratu zuen lehenengo eleberria, eta, orotara, hamabostetik gora eleberri kaleratu ditu. Lehen hiru eleberriek sorta bat osatzen zuten, New Yorkeko trilogia, hain zuzen ere, eta liburu horiei esker lortu zuen sona. Euskaraz, hainbat lan dauzkagu irakurgai. Alberdania etxeak plazaratu ditu Brooklyngo erokeriak (2006), Bidaiak scriptoriumean zehar (2007), Gizona ilunpean (2008), Ikusezin (2009) eta Sunset Park, jakina. Oskar Aranak itzuli ditu horiek denak. Txalaparta argitaletxeak, berriz, bi obra plazaratu dizkio: Kristalezko hiria (2006), Harkaitza Cano itzultzaile; eta Neguko egunerokoa (2015), Arana itzultzaile.

Eleberriari buruz: New Yorkeko auzo bat da Sunset Park, eta gutxi-asko, bertako etxe bateko biztaleen bizitza eta gorabeherak kontatzen dizkigu Austerren eleberri honek. Miles Heller da kontakizunaren ardatz nagusia, eta bere inguruan dabiltza Sunset Parkeko etxetxoko beste biztanleak (Alice, Ellen eta Bing) eta Hellerren familia. Familia-harremanak, komunikaziorik eza eta iraganeko mamuak aletzen ditu nobelak, besteak beste.

Liburuaren harira, zera esan zuen Saioa Ruiz kritikariak, Argia aldizkarian:

“Sunset Park New Yorkeko auzo txiroetako bat baino askoz ere gehiago da; “Munstro ero eta suntsitzaile” (153. orrialdean) horretan txertatutako mikro mundu bat. Bertako etxe abandonatu batean, okupa bizi diren lau gazteen bizitza hondatuaren gordelekua da. Iraganeko gertakari batek ihes egitera bultzatuta, sorterrira itzuli berri diren izaki zaurituak dira. Idazlearengan ohikoa izaten den kontakizun gainjarririk gabe, ongi bereizitako atalez atal, pertsonaia bakoitzaren iragana zabalduz doa. Horrela gorpuztu egiten da hain ezaguna zaigun unibertso austeriarraren konstelazio sare tipikoa: Brooklynen girotu izana, familia barruko tragediak, gizakiaren ahultasuna gogorarazten duen ustekabeko heriotzaren presentzia etengabea, erruaren zama, maitasun erlazio ustelduak eta, noski, testuartekotasun izugarri aberatsa (beisbola, zinea, literatura). Hankaz gora dagoen mundu batean, borrokarako pizgarririk gabeko errealitatean, Wiliam Wyler-en Gure bizitzako urterik onenak (The Best Years of Our Lives, 1946) filmaren presentzia obsesiboak gobernatzen du. Iraganeko gerra batetik eratorritako soldaduen antzera, etorkizunean sinesterik ez duen gazte talde baten erretratu ezkor aski exageratua iruditzen zait”.

Bestelakoak: Hona hemen Oskar Arana itzultzaileari egindako elkarrizketa, Hitzen Uberan atarian, Neguko egunerokoa lana dela-eta. Horrez gainera, Austerren liburuei buruzko iruzkinak topa ditzakezue Armiarma webgunean.

Bihar elkartuko gara, hilaren 7an, arratsaldeko 18etan, Moila gelan.

Maiatzarekin batera Jose Luis Otamendiren azken poema-liburua irakurriko dugu: Kapital publikoa. Susa argitaletxeak plazaratu zuen, 2014an.

Autoreari buruz: 1959an jaio zen Jose Luis Otamendi, Azpeitian. 1980eko hamarkadan argitaratu zuen lehen poesia-liburua eta, orduz geroztik, apurka baina etenik gabe plazaratu ditu poema-sortak. Beste generoetan ere aritu da, ale bana idatzi baitu narratiban, saiakeran eta antzerkian, baina poesia landu du batez ere. Zazpi poema-liburua plazaratu ditu, guztira. Hemen irakur ditzakezue gehienak.

Liburuari buruz: Orain dela bi urte argitaratu zuen Otamendik Kapital publikoa, zazpi urteko etenaldiaren ostean; tartean idatzi zuen, hala ere, Loiolarik ez balitz saiakera. Autoreak aurkezpenean esan zuenez, idazle den aldetik, iruditzen zaio badagokiola bere garaiaren testigantza poetikoa ematea. Liburuak hiru atal ditu: “Bake hotza”, azken zortzi-hamar urteotako gertaera sozio-politikoei buruzkoa, “Jende oinez”, gaur egungo egoerarekin eta gauza txikiekin egin beharrekoaz galdezka idatzia, eta “Gosaria eta legea”, eguneroko legeaz, poetaren kapitalaz, saltzeko ez dauzkan gauzez.

Kritika onak jaso ditu Otamendiren liburu honek. Adibide baterako, lanari buruz, zera esan du Harkaitz Cano idazleak: “Niaren hezur bizia biltzen duen mami sozialaren ehundura poetikoa da Kapital publikoa. Ni indartsu bezain liriko batetik mintzo da poeta oraingoan ere, baina ez da ni egolatra bat, inguruarekin eta ingurukoekin senidetzea bilatzen duena baizik, orbel eta euri usaineko eguratsarekin eta gu denok garen eguraskiloekin negoziatzeko prest dagoena, noiz samur, noiz gordin, beti hitz neurtuaren jabe, beti dotore (“nik diot/ ez garela kukuak geure izena soilik kantatzeko”). Ez dago poeta askorik poemaren arnasa Jose Luis Otamendik bezala ematen duenik, trinko eta erraz. Eta, batez ere, ez dago poeta askorik poemaren arnasa hausnar bilakatzen dakienik, hain modu naturalean”.

Bestelakoak: Hona hemen Otamendi “Memoria” poema irakurtzen. Horrez gain, irakurgai dauzkazue Berrian egindako elkarrizketa eta Arrosa Sareko Zebrabidea saioan Nekane Zinkunegirekin izandako solasadia.

Bihar elkartuko gara, hilaren 10ean, arratsaldeko 18etan Moila gelan. Autorea bertan izango da, beraz lasai asko ekarri zalantzak eta galderak.

Apirilarekin batera, Eduardo Galeano idazle uruguaiarraren “Ispiluak. Mundu ia ororen historia” liburu irakurriko dugu. Xabier Alegriak itzuli zuen eta Txalaparta argitaletxeak plazaratu, 2013an.

Autoreari buruz: Eduardo Galeano Montevideon jaio zen 1940an. Kazetaria eta idazlea izaki, 1973ko Uruguaiko estatu-kolpearen ondorioz kartzelan sartu zuten, eta erbestera joan zen. 1985ean itzuli zen jaioterrira, eta han bizi izan da orduz geroztik. Mundu mailako ospea lortu du hainbat saiakerari esker. Besteak beste, berak idatzitakoa da Las venas abiertas de America Latina [Latinoamerikaren zainak, irekita] liburu ezaguna. 2015eko apirilean hil zen, 75 urte zituela.

Euskaraz baditugu Galeanoren beste zenbait lan. Txalapartak berak argitaratu zuen Hitz ibilitariak lana, 2000. urtean, Gerardo Markuletak itzulia. Itzultzaile berak, Erein etxearen eskutik oraingoan, Galeanoren zenbait istorio euskaratu zituen Istorio hiperlaburrak (1995) bilduman, hainbat autoreren lanak batzen baitzituen. (Iturria: Armiarma)

Liburuari buruz: Liburu honek ia mundu ororen historia izan nahi du. Horregatik, iragana eta oraina biak daude baturik kontakizun honetan. Galeanoren lan guztietan bezala, botereak baztertutako gertakizun, ikuspuntu edo protagonistengan dago jarrita begirada, uruguaiarrak ohikoa duen ikusmolde kritiko, tonu umoretsu eta zehaztasun zientifikoarekin. Orriotan daude munduak bere baitan dituen mundu ugariak: pentsalariak, sentilariak, jakingurak, menderakaitzak eta ero ederrak, lurraren gatza eta piperra izan zirenak eta badirenak. (Iturria: Txalaparta argitaletxea)

Txatalez osatutako liburua dugu hauxe, mundu ia ororen istorio labur, alegia, definizio eta pasarteek harilkatzen dute. Ez da ildorik gabekoa halere, mundua mundu denetik gertatu eta sortutakoak biltzen baititu, historia-liburuek sarri kontatzen ez dizkiguten gauzak hizpide. Historiako jende handia, aurkikuntzak, asmakuntzak, gudak eta pozak oro ditu behatzen, zorrotz, Galeanok.

Alegriak kartzelan zela euskaratu zuen lan hau. Garazi Arrula itzultzaileak elkarrizketa egin zion, itzulpenaren harira, Elearazi atarian. Hemen irakur dezakezue. Markuletari ere elkarrizketa egin zioten Mezularia irratsaioan. Hemen entzun dezakezue.

Bihar elkartuko gara, hilaren 12an, arratsaldeko 18etan Moila gelan.

Martxoarekin, Katixa Agirre idazle gasteiztarra izango dugu gurean, bihar, hilaren 15ean. Eleberri bat argitaratu zuen iazko udaberrian, Elkar etxearen eskutik: Atertu arte itxaron.

Autoreari buruz: eleberri hau argitaratu aurretik, ipuingintzan aritu da batez ere Agirre. Bi bilduma publikatu ditu: Sua falta zaigu, 2007an eta Habitat 2009an, biak ere Elkar etxearen eskutik. Boladatxo bat pasa da, beraz, azkenengo fikzioa kaleratu zuenetik. Ez da geldi ibili, hala ere. Bitarte horretan egin eta aurkeztu du ikus-entzunezkoei buruzko tesia, Lolitaren mitoari bereziki erreparatuz. Hain zuzen, alor horrekin lotura du Agirrek, eta orain gutxi Mad Men telesail estatubatuarrari buruzko artikulua argitaratu du hemen. Gaur egun irakaslea da UPV/EHUko komunikazio fakultatean.

Eleberriari buruz: Auto-bidaia bat du erdigune. Hiru istorio elkarlotzen ditu, eta, hobe esanda, hari nagusi hori auto-bidaia bat da, Euskal Herrian barrena. Bikote bat da bidaiari, gizon-emakumeak, Ulia gasteiztarra eta Gustavo Caceres-ekoa. Madrilen ezagutu zuten elkar, noiz eta martxoaren 11ko atentatuen ostean. Hiri horretan bizi dira biak ere. Etorri izan dira Euskal Herrira tarteka, baina beti bisita laburrak egiteko, eta Gasteiz, Bilbo, Donostia triangelutik gehiegi urrundu gabe. Honako honetan, oporrak hartu dituzte beren-beregi eta Uliak bere txoko kuttunetara eraman nahi du Gustavo.

Bigarren hariak Uliaren gurasoak ditu protagonista. Martxoaren 3an elkar ezagutu zuten haiek, Gasteizen, noiz eta poliziak bost langile erail zituen egunean. Misterio-kutsu bat dario bikote honen istorioari.

Azkenik, Benjamin Britten konpositore ingelesak ere badauka tokirik eleberrian. Bakezalea izan zen Britten, mundu-gerren garaian, eta Agirreri asko interesatzen zitzaizkion hala bere jarrera hori nola bere bizitzako beste alderdi batzuk bizitzeko modua (adb.: homosexuala zen).

Eleberri honen gaitzat jo daitezke: gatazkak, edozein motakoak, eta horiei aurre egiteko moduak. Ea aterkia hartu eta zaparradara ateratzen garen beldurrik gabe, ala, bestela, atertu arte zain geratzen garen, babesean.

Liburuari buruzko kritikak topa ditzakezue hemen. Horrez gain, hona hemen Agirreri egindako elkarrizketak: Euskadi Irratiko Arratsean saioan, Berrian; eta eleberriari buruzko erreportajea Hamaika Telebistan.

Bihar elkartuko gara, hilaren 15ean, arratsaldeko 18etan Moila gelan. Autorea bertan izango da, beraz lasai asko ekarri zalantzak eta galderak.